مهارت نوشتن ١

به نام خدا
● مهارت نوشتن
ویژه طرح خوانا
● دکتر محمد فقیری
چهارم آذر نود و نه
تهیه و تنظیم: احمد آذرکمان

١. نوشتن به ما بیش تر فرصت پردازش می دهد.
٢. نوشتن دو سر دارد: ➊ حس ➋ احساس
٣. حس با احساس تفاوت دارد.
۴. حس ← ارتباط با جهان بیرون از راه حواس پنج گانه
۵. احساس ← تداعی کننده ی حال، شهود و مکاشفه
۶. احساس با هیجان تفاوت دارد.
٧. هیجان، مقطعی ست، بر خلاف احساس که پایدارترست.
۶. پایه ی حواس پنج گانه، «تجربه» است.
٧. برخی نوشتن را معادل «تمرکز و توجه» می دانند و به هر پدیده جوری نگاه می کنند که انگار بار اول است که به آن پدیده نگاه می کنند.
٨. برخی نوشتن را معادل «تفکر و تامل» می دانند.
٩. تفکر با تامل تفاوت دارد.
١۰. تامل فراتر از تفکر است و مدل های گوناگونی دارد.
١١. نگارش تاملی یک فرایند سه مرحله ای ست: ➊ لحاظ کردن وقایع گذشته ➋ تجزیه و تحلیل وقایع گذشته ➌ عبرت از وقایع گذشته در جهت ایجاد تغییرات مثبت در آینده.
١٢. هر چه رشد بیابیم مفهوم نوشتن، بیش تر تغییر می کند.
١٣.  معنی prototype : پیش نمونه، الگو اولیه، گونه مادر
١۴. نظریه prototype : طبق این نظریه ی زبان شناسی، هر واژه دارای یک حالت مرکزی یا پیش ‏نمونه ای است؛ پیش نمونه ها همان چیزهایی اند که ما برای اولین بار تجربه می کنیم مثل عشق، بوییدن چیزی، نوشتن و ...
١۵. پارادایم: همان پیش نمونه است که بر اثر تجربیات بعدی مثلاً فرهنگ، فربه تر و اضافه تر شده است.
١۶. در فرهنگ ایران، احساس بر حس مرجح است؛ این یک پارادایم فرهنگی ست.
١٧. نویسنده های رئال، غالباً اهل حس و مشاهده اند بر خلاف سورئال ها که اغلب اهل احساسی و درون گرا هستند
١٨. ارکان نوشتن:
✓ مشاهده: مهم ترین و اولین گام نویسندگی ست
✓ مطالعه
✓ کنج کاوی
 ✓ تخیل : اگر هنری باشد خوب و اگر انفعالی باشد بد است.
✓ تجربه
✓ تفکر
✓ تامل
✓ تمرین: باید لذت بخش باشد.
✓ انگیزه
✓ ارتباط
✓ زیبایی
✓ مهارت
١٩. تصویر با تصور تفاوت دارد.
٢۰. عکسی که ما از جهان می گیریم تصویر نام دارد و وقتی این تصویر به ذهن رفت به تصور تبدیل می شود.
٢١. مشاهده و تخیل می توانند با هم مراوده  داشته باشند اما این که کدام اصل است اعتقادات،  مختلف است.
٢٢. در کشورهایی مثل ایران که فرهنگشان بیش تر شهودی ست اگر کودکان تعادلی در استفاده از تخیلات نداشته باشند ارتباطشان با واقعیات قطع می شود و جذب داستان ها و فیلم های ترسناک و تخیلی می شوند.
٢٣. در کشورهایی مثل ایران که فرهنگشان بیش تر شهودی ست تشتت آرا در میانشان شدیدتر است. به سختی با یکدیگر هم فکری و همکاری و هم افزایی دارند.
٢٣. تدریس می تواند پلات یا پی رنگ داشته باشد بدون آن که ساختار سنتی اش را رعایت کند.
٢۴. نقش کدام ستون در نوشتن بیش تر است؟
الف. تجربه، کشف، مشاهده
ب. تحلیل، مکاشفه، شهود
٢۵. موانع نوشتن:
✓ ترس: شخصیت ایرانی بیش تر کمال گرا و شهودی ست یا می خواهد شاهکار خلق کند یا ننویسد. در حالی که مرادی کرمانی در آثار اولیه اش اویی نیست که الان می شناسیمش.
✓ کمال طلبی
✓ مه ذهنی
✓ تنبلی: تنبلی از خوب مشاهده نکردن می آید. در حالی که یکی از تیراندازان ماهر کشور می گوید من وقت تیرانداختن، جوری به نشانه نگاه می کنم که انگار اولین بار است که به آن می نگرم.
✓ توهم
✓ فقر زبانی: واقعاً تعداد واژگانی که بچه ها با آن می اندیشند چندتاست؟ کمی واژگان به کم خوانی برمی گردد. ما به دلیل داشتن شخصیت کمال گرایی می خواهیم نود درصد متن را در همان خوانش اول بفهمیم برای همین کند می خوانیم. در حالی که هر چه سرعت خواندن بالاتر برود قدرت درک بالاترست.
✓ چارچوب: در متون کتب دبیرستانی مدام از مقدمه، تنه و نتیجه گفته اند. در حالی که خلاقیت، چارچوب ندارد بلکه چارچوب می سازد. وقتی داتشجو پاراگراف پیوندی، تعلیقی، پُل و ... در کتب درسی اش ندیده آن ها را نمی شناسد. در کتاب دکتر فتوحی که از بهترینِ کتب در زمینه ی نوشتن است فقط شش پارگراف معرفی شده. فکر کنید از یک مداد رنگی سی و شش رنگه فقط از شش مداد بتوانیم استفاده کنیم.
✓ کمبود آموزشی
✓ مشغله ی ذهنی
✓ تاریخی ـ فرهنگی: تاریخ زبان فارسی بیشتر بر شعر استوار است در حالی که تاریخ یونان بر نمایش نامه تکیه دارد و ارسطو اولین کسی است که داستان را تعریف می کند.
٢۶. فواید نوشتن چیست؟
✓ لذت: آدمی مطابق با دو الگوی رفتاری با پدیده ها رو به رو می شود یا رنج یا لذت.
✓ افزایش ارتباط با دیگران
✓ آرامش
 ✓ خلاقیت: متاسفانه تاکید نظام آموزش و پرورش ما بیش تر بر آموختن است تا ساختن. کاشکی سراغ آموزه هایی می رفتیم که ساختن درونش بود.
✓ گفت و گو
✓ آگاهی
✓ کشف
✓ پویایی
✓ آفرینش
✓ ایجاد
✓ تفاهم
✓ عشق
٢٧. نوشتار از چاه ناخوداگاه به بیرون کشیده می شود و گفته اند ناخودآگاه، دو میلیون برابر خودآگاه توانایی دارد.
٢٨. نظریه ی ذهن ادبی می گوید دهن انسان محاکاتی و داستان ساز است؛ باید کتاب های ادبی طرح واره ی داستانی داشته باشند و اساس کار، داستان علمی باشد.
٢٩. فرایند نوشتن = چگونگی و روش های آغاز نوشتن
✓ نخ داستانی:
ظرفیت حافظه کوتاه مدت بین پنج تا شش کلمه است یعنی یا ٢+٧ است یا ٢-٧
پیشنهاد همینگوی است که یک دایره بکشید و مثل کشیدن خورشید، شش خط از آن جدا کنید. یک کلمه در دایره بنویسید و بگویید این کلمه چه چیزهایی را به یاد شما می آورد.
✓  بارش فکری
✓ بازنویسی
✓ تقلید: آثار دیگران را بخوانیم و تقلید کنیم.
✓  نوآوری
مثلاً تغییر قسمتی از داستان هم می تواند به امر نوشتن کمک کند.
✓ خلاقیت: مثلاً موضوع تازه و بکر انتخاب کنیم و یا از شعرها ایده بگیریم
✓ خاطره نویسی
✓ سفرنامه خوانی و سفرنامه نویسی: توصیف و تصویرسازی ذهنی از آن چه که با حواس پنج گانه درک می کنیم
✓ تبدیل شعر به نثر
✓ کشف ارتباطات، عادی نویسی، گفت و گو با دیگران، نوشتن از موضوعات دلخواه و آن چه که به ذهن می آید.
▣ تمرین:   با استفاده از روش نخ داستانی یک داستانک بنویسید.

٣۰. ما هنگام نوشتن دو محور داریم و تمام تغییراتی که ما می خواهیم انجام دهیم در این دو محور اتفاق می افتد:
➊ محور افقی یا هم نشینی یعنی همین که واژه ها چگونه پشت سر هم می آیند
➋ محور عمودی یا جانشینی: مثلا وقتی ما می گوییم پاییز می آید خرجینی بر دوش... خرجین که نشانگر باستانگرایی است «آگاهانه» انتخاب شده است.
٣١. الگوی دستوری زبان فارسی، فاعل+ مفعول+ فعل است که البته این الگو سیال و تغییرپذیر است؛ آرایش واژگانی به شزطی که موجب زیباتر شدن نوشته شود پذیرفتنی ست.
مثال: من او را دیدم  ⇤ او را من دیدم.
٣٢. اساس پیدایش نثر ادبی، آشنازدایی ست. این سخن ابن سیناست که اساس پیدایش هنر، تعجیب است یعنی چیزی که آدمی را به شگفتی وا دارد.
▣  تمرین: در متن زیر استفاده از حس های پنج گانه را تشخیص دهید.
بچه ها دور بخاری نفتی کلاس جمع شده بودند. (حس بینایی) بخاری گومب گومب صدا می کرد. (حس شنوایی) آب در دهانمان یخ بسته بود (حس چشایی)

٣٣. حس بینایی، اساس مشاهده است. ٧۵درصد یادگیری از راه بینایی، ١٣ درصد از راه شنوایی، ۶ درصد از راه لامسه، ٣ درصد از راه بویایی و ٣ درصد از راه چشایی اتفاق می افتد.

▣ تمرین: یک داستانک بنویسید که در آن از حس های پنج گانه استفاده کرده باشید.